Hạt dổi là hạt gì, công dụng, cách sử dụng

Hạt dổi (hạt nếp) là một loại gia vị nổi tiếng của vùng Tây Bắc. Nó thường được dùng để chế biến những món ăn độc đáo, hoặc làm nước chấm đặc trưng. Cũng giống như hạt mắc khén, hiện nay hạt mắc khén đã trở thành một loại gia vị phổ biến của mỗi gia đình Việt Nam. Hãy cùng Lam Sơn Food tìm hiểu về loại gia vị này và vì sao nó được gọi là vàng đen Tây Bắc.

Hạt dổi là gì?

Dổi hạt là hạt của một loại cây có tên khoa học: Michelia tonkinensis.

Hạt nếp là một loại gia vị đặc biệt trong ẩm thực Tây Bắc.

Đặc điểm của Hạt dổi

• Hạt dùng làm gia vị là hạt của cây có tên khoa học Michelia tonkinensis. Chúng ta thường gọi là gạo nếp. Ngoài ra, hạt của các loại cây ổi khác không ăn được hoặc có vị chát.
• Hạt có màu đỏ tươi khi chín. Khi khô có màu nâu đỏ hoặc đen.
• Hạt to hơn hạt ngô, tương đương hạt lạc.
• Hạt có mùi rất thơm, hơi béo, hơi cay.
• Hạt thường được dùng làm gia vị cho món ăn hoặc làm nước chấm.

Hạt nếp màu nâu đỏ, rất thơm.

Phân bố và sinh cảnh

Cây Gụ thường được tìm thấy ở các vùng rừng núi Tây Bắc như: Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên, Na Hang,… Đây là loại cây gỗ lớn, ít cành. Chúng có thể cao tới 30m và thân dài tới 5-6m.

Một cây xoài trưởng thành phải 5-6 năm mới cho hạt, nhưng rất ít. Theo khảo sát, một cây dưới 10,1 năm tuổi chỉ cho khoảng 0,6-0,7kg hạt. Để cây cho hạt hàng năm thì cây phải sống trên 10 năm tuổi. Theo thống kê, một cây cổ thụ cho năng suất 3-3,5kg hạt/năm.

Ngày nay, do diện tích rừng tự nhiên bị chặt phá nhiều. Vì vậy số lượng cây lài ngoài tự nhiên không nhiều. Để tìm được chùm ruột tự nhiên để lấy hạt, người ta phải vào tận rừng sâu mới lấy được.

Thu hoạch, khai thác

Hạt của cây được thu hoạch hai lần một năm. Đó là tháng 4-5 và 11-12 dương lịch.

Do đặc điểm, cây Gai là loại cây gỗ lớn, ít cành. Vì vậy, việc tách hạt gặp rất nhiều khó khăn. Khi khai thác, người dân phải dùng các thiết bị như thang, dây… để chèo, hái rất nguy hiểm.

Chế biến và bảo quản

Sau khi khai thác hạt dổi trong rừng. Ta chế biến bằng cách phơi khô tách hạt để bảo quản.

Hạt nếp phơi khô được đựng trong lọ đậy kín. Khi dùng bạn lấy ra để sử dụng.

Công dụng của hạt dổi

Từ trước đến nay, người dân Tây Bắc vẫn luôn sử dụng hạt ổi rừng để chế biến các món ăn. Bên cạnh đó, nó còn là một loại dược liệu Tây Bắc có rất nhiều công dụng, ví dụ như:

Hỗ trợ tiêu hóa tốt, chống lạnh bụng, đi ngoài

Nếu bạn để ý ở các hàng quán bán thịt lợn hay thịt dê rất ngon, đặc biệt là món tiết canh. Bí quyết để có món canh chua ngọt ngon là luôn có hạt ổi rừng nêm vào. Nó vừa tạo mùi cho món canh, nhưng công dụng rất tốt của nó là làm cho hệ tiêu hóa ổn định, không bị đau bụng.

Món tiết canh hột ổi rất thơm ngon, tốt cho sức khỏe lại không bị đau bụng.

Hỗ trợ xương khớp rất tốt

Trong đông y, loại hạt này có tính ấm. Nếu ai bị thoái hóa khớp, thoát vị đĩa đệm, đau cột sống, uống rượu ngâm hạt này sẽ cải thiện bệnh, giảm đau.

Hướng dẫn cách chọn hạt dổi tốt, ngon, chuẩn

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều nơi bán hạt dổi. Khi mua hạt doi bạn phải chú ý những điều sau:

• Chọn hạt nở, chắc không lép.
• Chọn những hạt có màu nâu đỏ tươi.
• Khi mua bạn nên cầm trên tay xem hạt có khô ráo không, mùi thơm tự nhiên tránh hạt bị già.
• Không nên mua những loại hạt có mùi hắc, vì đây là hạt doi xanh, ăn rất đắng.

Hướng dẫn cách sử dụng hạt dổi Tây Bắc chuẩn

Để sử dụng loại hạt này, trước tiên bạn phải rang hạt.

• Nếu bạn sử dụng nhiều, thường xuyên. Bạn có thể cho nhiều vào chảo để rang hoặc cho vào lò vi sóng. Khi nào hạt thấy mùi thơm, hạt nở ra là hạt đã chín.
• Nếu bạn không sử dụng nó thường xuyên. Mỗi lần dùng có thể lấy 3-7 hạt cho vào bát, lấy vài cục than lắc đều. Khi hạt nở và có mùi thơm là hạt đã chín.

Sau khi hạt chín. Chúng ta có thể dùng cối giã nát hạt. Hạt giã càng nhỏ càng thơm, ăn càng ngon. Giã hạt khi hạt còn nóng sẽ dễ dàng hơn.

Khi hạt được nghiền mịn. Chúng ta có thể dùng để ướp các món ăn, hoặc dùng làm gia vị chấm.

Hạt dổi thường được kết hợp với hạt mắc khén để làm gia vị. Trong các món ăn và ẩm thực của Tây Bắc, hầu hết các món ăn đặc trưng nhất cũng được kết hợp với hai loại gia vị này.

Một số cách trộn gia vị dùng hạt dổi

• Chẩm chéo: là loại gia vị nổi tiếng nhất của vùng Tây Bắc. Chúng thường được dùng để chấm gà, vịt, thịt lợn, thịt trâu gác bếp,… Chẩm chéo gồm: Mắc khén, hạt ổi rừng, muối, ớt, tỏi, gừng và các loại rau thơm trộn theo tỷ lệ. Chẩm chéo là món nhúng truyền thống của người Thái Tây Bắc, nhưng nay đã trở thành món chấm nổi tiếng của nước ta.
• Muối hột doi: Trước đây khi chưa có bột canh, người ta thường dùng muối trắng rang khô rồi nghiền mịn, trộn với hột doi đã giã nhuyễn. Món nước chấm này làm rất đơn giản nhưng hương vị của hạt đác rất đậm đà. Chúng ta có thể dùng bột canh thay cho muối rang.

Dùng hạt dổi, mắc khén và các gia vị khác để làm chẩm chéo.

Ướp thực phẩm, đặc biệt là đồ nướng

• Thịt trâu gác bếp & lạp xưởng: Những món ăn gác bếp như thịt trâu, lạp xưởng đã làm nên thương hiệu ẩm thực Tây Bắc. Những đặc sản này có hương vị rất đặc trưng. Bí quyết tạo nên món ăn ngon chính là hạt mắc ca và hạt dổi. Khi được sơ chế để ăn, mùi vị của mắc khén và hạt dổi rất thơm, thịt đậm đà, cay cay khó cưỡng.
• Lợn nướng, cá nướng: Thông thường, đồ nướng Tây Bắc sẽ chỉ đơn giản là nướng bằng mắc khén. Nhưng trong ẩm thực cao lầu Tây Bắc, các đầu bếp cầu kỳ thường sẽ ướp với một ít hạt dổi để dậy mùi. Chính sự khéo léo đó đã khiến ẩm thực Tây Bắc luôn ở một đẳng cấp cao hơn.

Nếu như mắc khén được ví như “Linh hồn ẩm thực Tây Bắc” thì hạt dổi được ví như “vàng đen Tây Bắc”. Hai loại hạt gia vị này đều có hương thơm và mùi vị đặc trưng riêng mà không loại hạt nào có được. Chính hai loại hạt này đã tạo nên sự phong phú và tinh túy của ẩm thực Tây Bắc. Nếu bạn là một tín đồ ăn uống, một người thích vào bếp. Trong nhà bếp của bạn, bạn nên có một lọ hạt. Hãy sử dụng nó trong nhu cầu nấu nướng, chắc chắn những món ăn của bạn sẽ luôn hấp dẫn nhất.

Lam Sơn Food là thương hiệu nổi tiếng chuyên cung cấp các đặc sản Tây Bắc. Sản phẩm của Lam Sơn Food có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đảm bảo chất lượng. Cam kết không sử dụng bất kỳ hóa chất nào để bảo quản sản phẩm.