Nổi mề đay không nguy hiểm đến tính mạng nhưng gây ra nhiều phiền toái trong công việc, sinh hoạt hàng ngày. Người bệnh mề đay nên đi khám bác sĩ chuyên khoa da liễu để tìm ra nguyên nhân, điều trị đúng cách và phòng tránh hiệu quả.

Mề đay là gì?

Mề đay là một bệnh da liễu phổ biến, dễ nhận biết bởi các nốt sần đỏ, ngứa nổi trên da. Nốt sần có thể thay đổi kích thước và hình dạng, từ dạng chấm nhỏ đến mảng lớn hơn 10cm. Ước tính 10-20% dân số thế giới từng trải qua tình trạng này.

Tuy phần lớn trường hợp mề đay tự khỏi trong vòng 6 tuần, việc chủ quan không điều trị có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm: phù mao mạch dị ứng. Tình trạng này khiến mặt, mi mắt, môi, lưỡi hoặc cổ họng sưng phù, gây khó thở và thậm chí tử vong trong vòng 4 phút nếu không cấp cứu kịp thời.

[caption id="attachment_27753" align="aligncenter" width="800"] Mề đay dễ nhận biết bởi các nốt sần đỏ, ngứa nổi trên da[/caption]

Nổi mề đay có bao nhiêu loại?

Nổi mề đay là một tình trạng da phổ biến, gây ra các mảng sẩn ngứa, nổi lên trên da. Bệnh có thể xuất hiện cấp tính hoặc mãn tính, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Mề đay cấp tính:

• Kéo dài dưới 6 tuần.
• Xuất hiện đột ngột, sẩn tập trung hoặc lan rộng.
• 10% trường hợp gây phù mạch (sưng da, ngứa, đau).
• Điều trị đúng cách, phù mạch sẽ cải thiện sau 72 giờ.
• Chăm sóc tốt, bệnh sẽ sớm thuyên giảm.

Mề đay mãn tính:

• Kéo dài hơn 6 tuần.
• Biểu hiện: Phát ban, sẩn ngứa, màu hồng, đỏ hoặc trắng nhạt.
• Gây ngứa, nóng rát, khó chịu.
• Tác động tiêu cực đến tinh thần, sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống.
• Kéo dài dai dẳng, dễ tái phát liên tục.
• Biến chứng: Chàm hóa, tăng sắc tố da, ảnh hưởng hô hấp, tiêu hóa.
• Khả năng điều trị khó hơn mề đay cấp tính.

Nguyên nhân nổi mề đay

Hiểu rõ nguyên nhân là bước đầu tiên để kiểm soát và điều trị hiệu quả mề đay.

Cơ chế hình thành: Khi tiếp xúc với dị nguyên (thực phẩm, hóa chất, phấn hoa,...), hệ miễn dịch giải phóng histamin và các chất trung gian, dẫn đến giãn nở mạch máu nhỏ, dịch từ mạch máu thoát ra ngoài gây phù nề da (phù mạch), viêm (nóng, sốt) và phát ban đỏ. Nếu dịch lỏng tích tụ dưới da sẽ hình thành các vết sưng phù nhỏ.

Cụ thể các tác nhân gây mề đay gồm:

• Thuốc: Kháng sinh (aspirin, ibuprofen), thuốc giảm đau (codeine), thuốc cao huyết áp.
• Thực phẩm: Trứng, sữa tươi, cà chua,...
• Chất bảo quản, phụ gia trong thực phẩm.
• Nhiễm trùng: Vi khuẩn, virus, ký sinh trùng (giun chó mèo, sán,...), vi nấm, nấm mốc.
• Tiếp xúc: Lông động vật (chó, mèo), bụi nhà, phấn hoa, ánh nắng mặt trời, nhiệt độ (nóng, lạnh), ong chích, cao su, mỹ phẩm.
• Cọ xát: Da bị cọ xát mạnh, thay đổi nhiệt độ đột ngột, căng thẳng.
• Bệnh lý: Nhiễm virus (cúm, cảm lạnh), nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Sjögren, bệnh celiac, bệnh tiểu đường type 1.
• Stress liên tục.
• Áp lực/đè ép: Mặc quần áo chật, ngồi lâu, đeo giỏ/ba lô nặng.

Vị trí khởi phát mày đay

Mề đay có thể "ghé thăm" bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, tuy nhiên những khu vực "ưa thích" của nó bao gồm:

• Mặt: Nổi mẩn đỏ rải rác hoặc tập trung ở gò má, sưng môi khiến bạn ngứa ngáy, khó chịu, mất tự tin. Nguy hiểm hơn, mề đay có thể lan đến cổ họng, đường hô hấp gây khó thở, thậm chí dẫn đến sốc phản vệ.
• Hai cánh tay: Vết mẩn ngứa xuất hiện ở cánh tay, lan ra cả bắp tay khiến bạn không thể tập trung làm việc hay sinh hoạt.
• Cổ: Vùng da nhạy cảm này dễ nổi mề đay chỉ với tác động nhẹ như gãi hay cọ xát.
• Chân: Mẩn đỏ, ngứa ngáy do côn trùng cắn là biểu hiện thường gặp của mề đay ở chân. Các nốt mẩn chứa dịch, có kích thước từ 0,2 đến 2,0 cm, gây khó chịu khi di chuyển.
• Mông: Ma sát với quần áo khiến mề đay ở mông trở nên ngứa ngáy và khó chịu hơn.

Đối tượng nguy cơ cao bị mẩn ngứa mề đay

Trẻ em:

• Thường bị mề đay cấp tính do dị ứng thức ăn, nhiễm trùng đường hô hấp, côn trùng cắn.
• Các yếu tố khác như: Thay đổi thể chất, chênh lệch áp suất, thời tiết lạnh.
• Mề đay mãn tính ở trẻ em thường đi kèm phù mạch.

Phụ nữ mang thai:

• Nổi mề đay do thay đổi nội tiết tố, căng thẳng.
• Các nguyên nhân khác: Cảm lạnh, cảm cúm, gan hoạt động quá mức, men gan mất cân bằng tạm thời.
• Lưu ý: Việc điều trị mề đay bằng thuốc trong thai kỳ cần được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng.

Phụ nữ sau sinh:

• Mệt mỏi, suy kiệt sức khỏe sau sinh là nguyên nhân chính.
• Các yếu tố khác: Thiếu ngủ, lo lắng, thay đổi chế độ ăn uống.

Triệu chứng nổi mề đay

Nổi mề đay là một tình trạng da liễu phổ biến với các triệu chứng dễ nhận biết. Các nốt sẩn màu vàng sẫm, tương tự như vết muỗi đốt, xuất hiện trên da với viền đỏ bao quanh.

Mỗi nốt sẩn tồn tại trong khoảng 2 - 4 giờ và tự biến mất mà không cần điều trị (kéo dài không quá 24 giờ). Tuy nhiên, các nốt sẩn mới sẽ tiếp tục xuất hiện và gây ngứa dai dẳng. Đặc biệt nó có thể khởi phát ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể.

Thời gian xuất hiện của mề đay phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:

• Tiếp xúc với dị nguyên (cao su, xà phòng...): Nổi mề đay xuất hiện sau 10 - 60 phút.
• Dị ứng thức ăn: Nổi mề đay xuất hiện trong vòng 1 giờ.
• Phản ứng với chất tạo màu thực phẩm và phụ gia: Nổi mề đay xuất hiện sau 12 - 24 giờ.
• Phản ứng với thuốc: Nổi mề đay có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc trễ hơn, thậm chí nhiều năm sau khi sử dụng thuốc.

Phương pháp chẩn đoán mề đay

Việc chẩn đoán chính xác và hiệu quả là chìa khóa để điều trị thành công và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán lâm sàng:

• Hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin về tiền sử bệnh lý, triệu chứng, yếu tố khởi phát, môi trường sống và làm việc để xác định nguyên nhân tiềm ẩn.
• Khám lâm sàng: Quan sát và đánh giá các tổn thương da, vị trí, kích thước, hình dạng, mức độ ngứa ngáy để xác định loại mề đay và mức độ nghiêm trọng.

Chẩn đoán cận lâm sàng:

• Xét nghiệm công thức máu: Xác định lượng bạch cầu ái toan, đánh giá khả năng dị ứng và nhiễm ký sinh trùng.
• Xét nghiệm dị nguyên: Xác định các tác nhân dị ứng cụ thể như phấn hoa, mạt bụi, thức ăn...
• Chẩn đoán cận lâm sàng khác: Tùy vào nghi ngờ của bác sĩ, có thể thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu như xét nghiệm chức năng gan, thận, chụp X-quang...

Điều trị nổi mày đay

Để nhanh chóng dứt điểm triệu chứng nổi mề đay mẩn ngứa, các bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng cụ thể của người bệnh để đưa ra phương án thích hợp.

Loại bỏ tác nhân gây bệnh:

• Xác định nguyên nhân là bước đầu tiên để điều trị mề đay hiệu quả. Bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm cần thiết để tìm ra tác nhân gây dị ứng, ví dụ như thức ăn, thuốc men, côn trùng đốt,...
• Sau khi xác định được nguyên nhân, việc quan trọng là loại bỏ hoặc hạn chế tiếp xúc với tác nhân đó.

Sử dụng thuốc:

• Thuốc kháng histamine: Giúp giảm ngứa và các triệu chứng viêm do histamine gây ra.
• Thuốc steroid: Dùng cho trường hợp mề đay mạn tính, không đáp ứng với thuốc kháng histamine.
• Thuốc sinh học: Dùng cho trường hợp mề đay mạn tính nặng, không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Omalizumab là một loại thuốc sinh học được chấp nhận để điều trị mề đay mạn tính.

Lưu ý khi sử dụng thuốc:

• Cần sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua thuốc về uống.
• Tuân thủ nghiêm túc phác đồ chữa bệnh do bác sĩ chuyên khoa chỉ định.
• Theo dõi các tác dụng phụ của thuốc và báo cho bác sĩ biết nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Xử trí trong trường hợp nặng:

• Nếu phát ban nghiêm trọng, cần tiêm epinephrine, thuốc cortisone hoặc thuốc điều chỉnh miễn dịch.
• Nếu có các triệu chứng như chóng mặt, khó thở, sưng lưỡi, môi, hoặc mặt, cần đến ngay bệnh viện để được xử trí kịp thời.

Biện pháp giảm ngứa tại nhà:

• Chườm mát bằng khăn lạnh hoặc gạc mát lên vùng da bị mề đay.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát.
• Tránh gãi ngứa vì có thể làm tổn thương da và khiến tình trạng mề đay nặng hơn.

Làm sao để phòng ngừa chứng mề đay?

Để phòng ngừa bệnh nổi mề đay hiệu quả, bạn cần kết hợp lối sống lành mạnh và cẩn trọng trong sinh hoạt:

Lối sống tích cực:

• Mặc quần áo rộng, thoáng mát: Chất liệu cotton mềm mại, thấm hút mồ hôi tốt là lựa chọn ưu tiên.
• Sinh hoạt tại môi trường thông thoáng, sạch sẽ: Tránh nơi ẩm ướt, nhiều bụi bẩn.
• Hạn chế sử dụng xà phòng có độ pH cao (trên 7): Ưu tiên xà phòng dịu nhẹ, không chứa hóa chất độc hại.
• Xác định và tránh tiếp xúc với các yếu tố dị ứng: Ghi chép nhật ký để theo dõi các tác nhân gây bệnh.
• Mang theo thuốc Epinephrine (Adrenaline) trong trường hợp khẩn cấp: Đảm bảo xử lý kịp thời các phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Chế độ sinh hoạt cẩn trọng:

• Mặc quần áo sáng màu: Hạn chế hấp thụ nhiệt, giảm kích ứng da.
• Tránh chà xát mạnh lên vùng da bị mẩn ngứa: Dễ gây tổn thương da, làm tình trạng thêm trầm trọng.
• Làm mát khu vực bị nổi mẩn: Dùng vòi sen nước mát, quạt, khăn lạnh hoặc kem dưỡng da dịu nhẹ.
• Kiêng khem thực phẩm: Hạn chế thức ăn cay nóng, đồ ngọt, hải sản, bia rượu, cà phê, socola,...
• Tránh các chất kích thích: Thuốc lá, nước nóng, muối cũng có thể làm bệnh nặng hơn.

Giải đáp một số thắc mắc về nổi mề đay

Xoay quanh vấn đề nổi mề đay có nhiều thắc mắc của người bệnh, nội dung dưới đây sẽ giải đáp chi tiết.

Nổi mề đay có lây không?

Mề đay không phải là bệnh truyền nhiễm, vì thế nó không có khả năng lây từ người này sang người khác. Tuy nhiên, nhiều trường hợp người trong gia đình cùng bị mề đay do di truyền khiến cơ thể nhạy cảm hơn với các yếu tố dị ứng hoặc cùng sống trong môi trường có yếu tố dị ứng.

Mề đay mẩn ngứa có gây nguy hiểm?

Hầu hết các trường hợp nổi mề đay là lành tính, không nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

• Xuất hiện các nốt mề đay không rõ nguyên nhân.
• Nổi mề đay kèm theo các triệu chứng như sưng môi, sưng mặt, ngứa lưỡi, nôn mửa.
• Nổi mề đay không thuyên giảm sau 24 giờ.
• Nổi mề đay tái phát nhiều lần.

Với những thông tin hữu ích trên, hy vọng bạn đã có thêm kiến thức về mề đay và biết cách phòng ngừa hiệu quả. Hãy luôn giữ cho mình một lối sống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe của bản thân.